Malcolm X                                                     Malcolm X, Omaha *1925- 1965 New York Zaza yasar Malcolm X (Vercê Malcolm Little bacê El Hac Malik el-Şahbaz) (Omaha1925 - New York1965), Ameriqayic, yo merdimi siyaset. 1952‘di pé numê “Malcolm X” kot Hereketê Black Muslims. Rêcê EliyahMuhammadi ra si u fikri xu ‘Aliyah Muhammedi ra va; fikrî yi; Ameriqa di yo Cumhuriyê Siyayun runayis, fikri yi ‘Aliyah qewul kerd.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         Benatê herdi Rahberun serrê 1964i ‘adar di niya a; Malcolm X Yewiyê Afriqa-Ameriqa na ru/rue wo 1964i di si Afriqa u si miyun ruecvettisi(semedê Hacc si Mekka), uca di binêk gera. Gêra a ume/ame Ameriqa yo mudde bacê kisiya.. Bacari Massachusetts’i di yew Mehlê siyayun di Wendê xu verin qedna. Zaf wastên sueru/sêru zanayisgah(universita) la nêben’, qiji ra dest pê xebat kerd.. Michigan o Boston ibtidayê xebat kenu u xu Harlem‘di vinen’. Yo merdimo siyawo ay ra her cadi nêno qebul kerdis, pêni di xu hewsxane di vinenu. Vuno; Mi Zanayisgeh(Universita) kucun Harlem di qedna/kerd temum u toxtorê xu mi hews di kerdi hadre. Wi vêsuniyê wendisi xu hews di kenu mird. Kutubxanê hews di kitabun yew-yew wunenu u nêbeno mird. Semedê serrun hews di: “Eg hocê yew merdimi fikri ri esta, ca tor hol semedê fikr, eg mira perseni zanayisgah dima hewso”, u dima zi vuno ço bê çare niyu u herkes eskawiyeno, co ciniyu ki nêeskawiyo.. Malcolm X, 7 serrun hews ra pê, gêreno a yenu, yon Harlem ina hew yewne qede yeni.. Véri hews sê yo sotelle kucuni bi, inkê Ameriqa di Bisilmuniyê zaf lez bena hera/hira Temsilkari Islam o. Numey yi “Malcolm Little” numey keyi “Little” bedelneno kenu “X”. Ino numewo newe beno isaretê kalikun yi Afriqayicun, cunki wi xu vun’ ez kalikun xu nêsinasnena ay ra isaretê “X” keno namey keyi ..  “Hereketê Bisilmanani Siyayan”(Black Moslems) Serdari yun Elijah Muhammed pê Malcolm X hina bena cihad u her cara bena vila. Hin Malcolm X Peyê Elijah Muhammedo. Malcom X , semedê zina kerdisi Elijah Muhammed yers benu, u dima zi Alijah Muhammed Malcolm miyun hereket di seqizneno u qalun xirabun tera vunu u semedê kisiyayisi. Serek Kennedy vuno bêveng vindir, u ayra Malcolm X ina hereket ra beno serdin. Malcom X zuno islumiyet Elijah’ra ha zaf dûri d’. La hemi ci pê nêzunên irq, reng u ziwan nêskêni bivicno ay ra gun/gereka bisiyên. Waxti go hesiyenu pê, Islumiyeta ki Ameriqa di diya benatê ina bisilmuniyê wo bisilmuniya ki Hac di, Mekka di diya hendê kueyun ferq esto, numê kê xu cad’ “X” ina hew bedelneno kono El Şahbaz. Çimki yi ayi merdimun/insunun “cimlilun di, kejun di piyehet nimac kerdo u yo wuskira ra tast werda. ‘Hecc Ver cê, bestê Elijah Muhammed “Hereketê Bisilmunun Siyayun” di fikri Sari kerdi, yi sare di bi, rid Hacc ra ina sefera ki Dinyê İslamiyeti ri kerd ina sefer yi ine fikr ra carnena a. Hin semedê Bisilmuniyê xebitiyeno. Ayi ki Sarciyê keni, wever ayun di vindenu. Xu kerdi bi qede islum. 21 Sibat 1965i di Yew misore di kisiya.   Film   Malcolm X' sera yo film viraziyawa serrê 1992’d, ina Film di Spike Lee u Denzel Washington kaykerdo/heti ini her di merdimun ra umeya carnayis.   Biya vin   Abdullah Güven     Ez biya vin, mara ço nin’ ? Ez nêzun' ez seni xu vin Ez ha gêrenu xu Ez ha n'eşken’ xu vin   Şow ruec ez ha qerqilyena Ez nêzun, ez Zazun ça vin Baykun-Pirikun ma, ma kê vin Nizdi ra ez gun Zazun vin   Ma zun xu ser nikot Ma ayê ra bi vin Ma nizdi ra tekpeyin gun xu vin Ma xu nıvin, ma tekpeyin bên' vin Deza   Abdullah Güven     Xuertun ma xu geletno ‘Ard u ‘azmun ho tira neyson Pirikun, baykun xu nisinasnen Vun: ma sima r ani, ma yin ray   Sar ho sima niwazon Sima hê cinê wazen? Di vacyen sima kumray? Sima nizun sima caray   Zun xu ko vin, vun: ma yin ray Hisê xu biyar piser sima maray Ma tokpeyin dimiliyun ray Di vacyen sima ikê caray   Se go Tirki vatis ken wiy mi yun Se go Zazaki vatis qêr mi yon Dısmala Sur Murat GÜNEŞ Zerrşa xuertêko delal, çımsiya, miyoni çımon vınciyewêk akerdı, zê tir şin rıya ra, qom derg, miyoni duêşiyon hira hına xuertêko babaegit hıni pêda nibin. Zerrê kênon xuerton, piyêrun cı’r vêşên. Hım şıkılweş, hım zonayı o wendueğ, wayêr kari-guıri. Dewoni Çolig ra ju dewêk ra.   Zelal; co cayin ra, kênêka bıesıl, kênêka delal, çımi siyê zê zêtunon, miyon sari’d kay kên. Qoma derga bari, tı voni darê holiyera, puêr xuıy zê bırsımi xuı miyoni dueşon’ır verdên ra. Wext rıya ra şin garki xuı çep ser tadên garki xuı raşt ser tadên, tadiyayiş aydır zerrê xuerton kay kêrdin, puêr ay kom kışt ser bışiyên zerrê xuerton dımaa kışt ser şin, tı vatin eyni pa bestê. Zerrê xuerton cı’r vêşên. Veronçik şin ju omên, zê ju sha ze gıli dara bena o hezar ten kerra erzenu, ju finenu. Ê Zelal’ız otirıb.   Zerrşa; mekteb qêdna bi omı b’ dew bawê memuratib, wêxt yıw zêwaji b’, la belê hına rehet niyeb zewaji yı. Dadi çımi xuı çarnên feqet zuar meselabi, çê juwa munasib tera niêsên, êg Zerrşê xuı’r bıwazu. Xal Hesên o Xala Xec hiri laji xuı zewejnêb, zewaji hirihemın tı piserkêr, yınır hındêk zuar niyeb. Zerrşa laji yınu pêyinıb, bıro qıjıb şirınıb, delalib, dadi-babi, tori bırona piyêrun çiko ğayet zaf Zerrşê ra hess kêrdin. Zê lilıkê çımi xuı onyên tera, çı çiko mıcyez bıomên zerrı heta Zerrşê tera niwerdên, çê juyê têk fek paninên. Wayoni Zerrşê Ğezal o Delal qê Zerrşê, kêrdin bımıri. Xızmêt Zerrşê’d çırrê yınır dej çiniyeb. Zerrşê bıvatên biyerên, e şıma bena kena qırbon, rênê yın nizonon, êg nê çıto. Labelê tena ju wext miyontê yın zaf xerıpyên, wı’z, ze Zerrşê vatin ez şıma kena bêdiyêl xuı.   Zewaji qıjêkê hındêk delali, wenduêğb helbet êga zuarıbu zê ê binon, Xal Hesên o Xala Xec’ız ınaju zonên. Tiya çarna, haja çarna, pênid Zelal ser qırar da. Merdumi xuı dê ari şi kêna waşt. nişonê xuı na rru, omê. Koti timiyon, va kom şiyeru Çolig çimi bigeru, pênid Zerrşê ser qırar da, perê dê Zerrşê o kerd raşt Çolig. Wext Zerrşa kot rıya, Xala Xec dı bêdroki aw dıma verda de.   Ruecon ra ruecê yêni wa. Çolig; Çolig niya ju diyezêka sêr adırya gıryena. Heci Xıdır ra big heton rıyê Darê Yêni hemıca otiro, tı dêrzin bêrz nikuena war. Vêrnid têk kênê dısmalıni o cini şalkerdê yın verd’ız polês u cendırmê niverdên êg lıng bêrz. Mılet piyêru tifek ra qirena vona; “Dısmal nomusi ma wa, ma nomusi xuı war niverdên”, “destug dergıbu dısmal ser ma şıknên”   Zerrşa têk hına vındert, oniya tera, fakulta omi vir, xuecon niverdên kênê dısmalın şiyêr derson, yın’ız qê dest dayiş kênon, çend dori ders war verdabi. Ay sera derheqi yın’ıd perskerdış kerdıb a o hergu aşmêk cezê duri vıstışi dabi cı. Wı hına ğıyaloni xuı’d, diyayiş’ug di, vêrni ra polêsêk dest eşt dısmalê kênêk o paskılêk da peru. Nışkawa Zelal gêra vêr çımona bı dısmalê xuıwa sur, honika vêr yêni da, dıma dhadê yı bı laçıka sıpê honika dıma aw erzena... o hıni xuı nidi, wextug çımi xuı kê a, êg cêko tarêyindo o ju honik pê berdueşon aw kenu peru, ewıli va qê dadê cê wa, honya dıma aw erzena, êg biya qeda biya bela agêru a, la ay çı zonên êg wı, a aw’ıd şınu. Miyoni dueşoni yı’d gıronika ğêrib dêst u lıngi ti nigêrên çımi’z hındêko vızık kuena cı, Zelal omi vêr çımon, bı dısmalê xuıwa sur honika vêr yênida, co’g ze ruejê ewıli jubin dib. Nışkawa çımoni cê jon ke, cad tı vatin, rueşnayiyê çımoni yı rışyena. Ke, dêst xuı berzkeru bınonu çımoni xuıwa la belê dest berz nibı, va qê honiku hon vinenu, ju nalik kot ser o serkotışi’dır bırriya.   Badi çend ruejona Xal Hesên’ir mektubêk omı. Kerd a bıwon, la belê wendışi rıyeza vêrindır cê xuı’d kot pa fırriya, mektup desta pera, qiji gına Ğezal’ır vazd da mektub guıret, êg rıyeza vêrin çı domêka ğêrib a! “Laji şıma sondali ra kot merd. Biyerên mêyit xuı berên”